Наречие ER в голландском

Светлана Рудницкая

Многие иностранцы испытывают трудности, употребляя наречие ER. Это связано с тем, что оно может иметь несколько значений. Но главная трудность в том, что оно произносится как [d’r], [‘r] или вообще никак. Кроме того, оно может располагаться в разных частях предложения.

Например:

• Woon je in Amsterdam? Ja, ik woon er al drie jaar. (Ты живешь в Амстердаме? Да, я живу там уже 3 года.)
• Er staat een paard in de gang. (В коридоре стоит лошадь.)
• Hoe gaat het ermee? (Как у тебя дела?)
• Hoeveel kinderen heb je? Ik heb er drie. (Сколько у тебя детей? Трое.)
• Je ziet er goed uit. (Ты хорошо выглядишь.)

Только в первых двух примерах наречие ER можно переводить дословно, в остальных случаях нет, так как переведенные предложения будут странно звучать или вообще не переведутся.
И тем не менее, использование er может быть объяснено его различными значениями и выполняемыми функциями:

1.Временное подлежащее

Er loopt een kat in de tuin.
Er is iemand aan de deur.

2. Указание места

De bus staat er al.
Ken je Amsterdam? Ik heb er gewoond.

3. Сочетание с предлогом

Ik heb er weleens van gehoord.
Zoek je je zakdoek? Je zit erop.

4. Сочетание с числительным

Ik heb er vier.
Ik zie er veel.

5. Подлежащее в пассивном предложении

Er wordt gebeld.

1. наречие ER как временное подлежащее

Такое er употребляется, когда подлежащее в предложении не определено. Такое подлежащее стоит обычно дальше в предложении, кроме случаев вопросительных предложений с одним вопросительным словом.

1А. Использование er как временного подлежащего

Неопределенным подлежащим может быть:

• Обобщающее имя существительное:

— сущестительное без артикля
Er zitten mensen op de bank.
Er ligt brood in de kast.

— существительное, если ему предшествует een или geen
Er loopt een kat in de tuin.
Er zit geen suiker in de koffie.

— существительное, если ему предшествует числительное
Er staan drie bomen in de tuin.
Er worden veel bezoekers verwacht.

— существительное, если ему предшествует welke
Welke bomen staan er in de tuin?

— существительное, если ему предшествует wat voor (een)
Wat voor een auto staat er voor de deur?

Обобщающее существительное может также предшествовать прилагательному, возможно в паре с наречием.

Er staan drie heel hoge bomen in de tuin.

• Неопределенное числительное или самостоятельное прилагательное

Er is veel gebeurd.
Hoe laat begint het spreekuur? Er zitten al verschillende mensen te wachten.
Zoekt u een stoel? Er staat een mooie in de etalage.

• Слова iemand, niemand, iets, wat, niets, het eens и ander

Er heeft iemand een brief voor je gebracht.
Er woont niemand in deze kamer.
Er zit iets/wat aan je schoen.
Er ligt niets op tafel.
Er moet het een en ander gebeuren.

• Вопросительные местоимения wie и wat.

Wie stond er naast je?
Wie gaan er mee?
Wat ligt er op tafel?
Weet je wat er op de tafel ligt?
Ik weet niet wie er geslaagd zijn.

Er как временное подлежащее часто используется в сочетании с глаголом zijn.

Er is iemand aan de deur.
Er zijn veel kinderen aan het zwemmen.
Er waren veel mensen in de bioscoop.
Er zal niet genoeg brood zijn.

В главных предложениях, которые начинаются с er, сказуемое стоит всегда после er. В случаях инверсии er стоит всегда сразу после сказуемого.

Er zaten veel mensen op de bank.
Zaten er mensen op de bank?
Gisteren zaten er geen mensen op de bank.
Er worden iedere week veel ruiten ingegooid.
Iedere week worden er veel ruiten ingegooid.

В придаточных предложениях er стоит всегда как можно ближе к началу предложения.

Weet je of er veel mensen op de bank zaten?
Weet je wie er gisteren op de bank zaten?
Weet je dat er veel ruiten ingegooid worden?

1B. Случаи, когда er (в качестве временного подлежащего) упускается

В «er»-обобщающих утверждениях. Сравните:

Een vis zwemt in het water (Рыба плавает в воде. — отличительная черта всех рыб.)
Kijk, er zwemt een vis in het water (Смотри, в воде плавает рыба)

При употреблении iemand и niemand в отдельных случаях

Iemand moet dat doen.
Niemand mag het weten.

Er никогда не используется, если подлежащее определено!

Er (как временное подлежащее) упускается в вышеуказанных случаях и особенно в письменном языке для того, чтобы сохранить стиль написанного или сделать его красивее. Особенно часто er упускается в предложениях, которые начинаются с указания места. Сравните:

Письменный язык — In Nederland wonen veel mensen.
Разговорный язык — In Nederland wonen er veel mensen.

Предложение также может начинаться с «настоящего» подлежащего.

Письменный язык — Een vriend van mijn zoon komt vandaag eten.
Разговорный язык — Er komt vandaag een vriend van mijn zoon eten.

2. наречие ER как обстоятельство места

Er ссылается на уже известное (употребленное ранее) место.

Ken je Amsterdam? Ja, ik heb er gewoond (er = in Amsterdam).
Moet je nog naar het postkantoor? Nee, ik ben er net geweest (er = op het postkantoor).
Ik heb tien jaar op dit kantoor gewerkt. Ik heb er veel vrienden gemaakt (er = op dit kantoor).
De bus staat er al (er = bij de halte waar ik moet instappen).
Piet is er nog niet (er = op de plaats waar Piet verwacht wordt).

На er никогда не падает ударение! Когда ударение падает на обстоятельство места, тогда вместо er употребляется hier и daar.

Piet is niet hier, maar hij is misschien wel in een andere klas.
Ben je weleens in Amsterdam geweest? Nee, daar ben ik nog nooit geweest, wel in Rotterdam.

Так как на er никогда не падает ударение, предложение никогда не начинается с er, если оно является обстоятельством места.

3. наречие ER в сочетании с предлогом

Когда личные местоимения hem, het и ze ссылаются на прямое дополнение, они могут комбинироваться с предлогами. В этом случае они заменяются на er.
Прямое дополнение заменяется на er, только если оно является неодушевленным существительным. На одушевленные существительные ссылаются личные местоимения. Сравните:

Heb je de trompet gehoord? (de trompet = hem) Ja, ik heb hem gehoord.
Heb je het geluid gehoord? (het geluid = het) Ja, ik heb het gehoord.
Heb je de geluiden gehoord? (de geluiden = ze) Ja, ik heb ze gehoord.
Heb je de trompetten gehoord? (de trompetten = ze) Ja, ik heb ze gehoord.
Heb je van de ramp gehoord? (van de ramp = van hem -> ervan) Ja, ik heb ervan gehoord.
Heb je van het ongeluk gehoord? (van het ongeluk = van het -> ervan) Ja, ik heb ervan gehoord.
Heb je van de ongelukken gehoord? (van de ongelukken = van ze -> ervan) Ja, ik heb ervan gehoord.

Er и соответствующий предлог образуют одно слово, когда предлог стоит сразу после er (обычно в простых коротеньких предложениях).

Ik heb ervan gehoord.
Hij vertelt erover.

В более длинных предложениях er и предлог (особенно в разговорном языке) обычно разделены. В таких случаях предлог стоит как можно дальше в конце предложения. В главном предложении только с одним сказуемым предлог находится в самом конце предложения.

Weet je al van het ongeluk? Nee, ik weet er helemaal niets van.

Другие сказуемые и глаголы стоят после предлога.

Heb je van het ongeluk gehoord? Ja, ik heb er gisteren al iets van gehoord.
Ken je dit boek? Je kunt er veel nuttige dingen uit leren.
De reis was interessant. Hij kan er de hele avond over vertellen.

В придаточном предложении все сказуемые и глаголы стоят после предлога.

De reis was interessant. Hij zegt dat hij er de hele avond over kan praten.

Предлог met в сочетании с er преобразуется в mee.
Предлог tot в сочетании с er преобразуется в toe.

Hier staan kapotte schoenen. Wat wil je ermee doen.
Ik zal er morgen mee naar de schoenmaker gaan.
Ik moet mijn fiets schoonmaken, maar ik kom er steeds niet toe.

Для разделяемых глаголов er сочетается с отделяемой приставкой глагола, в то время, как прямой объект, который заменяется на er, стоит дальше в предложении

Denk erom je boeken mee te nemen (er = het meenemen van de boeken).
Ben je het ermee eens dat Jan voor het feest wordt uitgenodigd? (er = het uitnodigen van Jan).
Hij heeft er vaak aan getwijfeld of zijn beslissing goed was (er = het goed zijn van zijn beslissing).
Ik ben er zeker van dat Jan morgen komt (er = het komen van Jan morgen).

Er в сочетании с предлогом никогда не находится под ударением, поэтому предложение никогда не начинается с этого вида er. Hier и daar же могут быть под ударением. Сравните:

Ik heb een pen. Ik kan er goed mee schrijven.
Kijk, deze pen. Hier kan ik goed mee schrijven!
Neem die pen dan! Daar kun je nog beter mee sсhrijven!

Er также может сочетаться с такими наречиями как af, heen, naartoe, vandaan.

Hier staat een schaal met koekjes. Neem er maar een koekje af.
Ga je naar het station? Nee, ik kom er net vandaan, maar Jan gaat ernaartoe/erheen.

Er не может употребляться в сочетании с такими предлогами:

behalve
gedurende
jegens
sinds sedert
tijdens
vanwege volgens
wegens
zonder

В случае употребления этих предлогов прямой объект повторяется.

Het is vandaag slecht weer. De voetbalwedstrijd gaat wegens het slechte weer niet door.

Сочетание erin не употребляется, когда речь идет о людях. В таких случаях после предлога стоят местоимения hem, haar, hen и ze. Сравните

Mijn kat is ziek. Ik moet ermee naar de dokter.
Mijn zoontje is ziek. Ik moet met hem naar de dokter.
Anne is jarig. Ik ga bij haar op bezoek.
Ik ken Jan en Annie niet, maar ik heb veel over hen gehoord.

В разговорном же языке часто используется er, когда речь идет о людях. Причастие стоит в конце главного предложения, а значит после предлога, который сочетается с er.

Ik heb er weleens van gehoord.
Ik luister er niet naar, ik heb er nooit naar geluisterd.

4. наречие ER в сочетании с числительным

Er используется вместо существительного, когда при помощи числительного указывается на количество, и когда ясно, что под существительным подразумевается. В этом случае er стоит перед числительным.

Hoeveel kinderen heeft u? Ik heb er vier (er vier = vier kinderen).
Hebben jullie veel boeken? Ja, wij hebben er veel (er veel = veel boeken).
Jan heeft een fiets en ik heb er ook een (er een = een fiets).
Heb je een auto? Nee, ik heb er geen (er geen = geen auto).

Замечание
Er в сочетании с числительным используется только в полных предложениях. Когда предложение состоит из одного числительного, er упускается. Сравните

Hoeveel woordenboeken heb je? Zes. Ik heb er zes.

Исключение
Er не сочетается с дробями или словами de helft и een kwart.

Wil je een appel? Ik wil alleen de helft. Ik wil er wel twee!

5. наречие ER как подлежащее в пассивном предложении

наречие ER в пассивном предложении используется, когда в предложении отсутствует подлежащее.

Er wordt gebeld.
Er is geschoten

Er werd tot laat in de nacht gedanst.
Er mag hier niet gerookt worden.

Уникальные особенности er

Когда ER1 (как временное подлежащее) стоит в начале предложения, оно может употребляться с er IV (в сочетании с числительным) в главном или придаточном предложении.

Zijn er nog koekjes? Ja, er zijn er nog zes.

Когда ER1 стоит не в начале предложения, ER1 и ER4 сливаются (превращаются в одно er).

Zijn er nog koekjes? Ja, er zijn er nog zes. Gisteren waren er nog tien (er waren er gisteren nog tien).

Er3 (сочетающееся с предлогом) исчезает из предложения, когда в главном или придаточном предложении уже есть одно er.

Ik heb een tuin; er staan hoge bomen in.
Hoeveel koekjes heb je op de schaal gelegd? Ik heb er 10 op gelegd.
Wordt er over dat probleem gepraat? Ja, er wordt veel over gepraat.

Когда в главном или придаточном предложении встречаются ER2 (обстоятельство места) и ER4 (в сочетании с числительным), одно из er исчезает.

Hoeveel boeken heb je in Amsterdam gekocht? Ik heb er vier gekocht.

Когда в главном или придаточном предложении ER2 (обстоятельство места) встречается с ER1 (временное подлежащее) или ER5 (как подлежащее в пассивном предложении), предпочтение отдается ER2.

Ben je weleens in Utrecht geweest? Er is daar een hoge kerktoren.
In dit dorp is brand geweest. Er wordt daar over niets anders gepraat.

Ну и напоследок маленький рассказик. Постарайтесь сами разобраться, какие функции несет er в тех или иных предложениях.

Fabeltje (Remco Campert)

In een ver land woonden veel kameleons.
Ze woonden er al heel lang.
Er waren een paar kameleons die een handicap hadden: ze konden niet van kleur veranderen.
In totaal waren het er drie.
In het begin probeerden ze hun handicap te maskeren.
Ze kochten camouflagepakken in een dumpzaak.
Maar niets hielp — overal werden ze gediscrimineerd en uitgescholden voor nihilist, absurdist, anarchist, dadaist, surrealist, non-conformist en neo-expressionist.
Er werd zelfs een wet gemaakt die bepaalde, dat ze zich niet mochten vermenigvuldigen. Ze zouden een gevaar zijn voor de kameleontische maatschappij.
Maar op een dag brak er oorlog uit tussen de roofvogels en de kameleons.
Nou ja, oorlog… de roofvogels noemden het een plaatselijke actie, een grensconflict, pacificatie.
De kameleons gingen het bos in en pasten zich er razendsnel bij aan.
Behalve natuurlijk onze drie kameleons die er niet in slaagden van kleur te veranderen.
Zo bleef alleen dit drietal in leven, want de roofvogels redeneerden: kameleons passen zich aan, deze drie kunnen dus geen kameleons zijn.
En ze vlogen er met een wijde boog overheen.

2005 — 2021